Paus Franciscus heeft 2021 uitgeroepen tot het jaar van de heilige Jozef. Hij maakte dit dinsdag 8 december 2020 bekend op het Hoogfeest van Maria Onbevlekte Ontvangenis, de dag waarop precies 150 jaar geleden paus Pius IX de heilige Jozef van Nazareth uitriep tot ‘Patroon van de Universele Kerk’. Het bijzondere Jozefjaar is die dag direct van start gegaan, zo maakte de paus bekend in zijn apostolische brief Patris Corde (“Met een Vaderhart”) en het jaar wordt op 8 december 2021 afgesloten. Met dit speciale themajaar wil paus Franciscus de heilige Jozef als beschermer extra benadrukken. Ook zijn rol als voedstervader wordt komend jaar extra belicht. De paus brengt dit in verband met de zorg voor armen en migranten en ook met de rol van Jozef als patroonheilige van de arbeiders.
Ook de Covid-19 pandemie heeft meegespeeld in het besluit van de paus om een speciaal jaar aan Sint Jozef te wijden. “De pandemie heeft duidelijk gemaakt welke betekenis gewone mensen hebben, al degenen die dagelijks veel geduld tonen en hoop bieden, waardoor ze een gevoel van medeverantwoordelijkheid zaaien,” aldus de paus. “Ze lijken daarmee op de heilige Jozef, deze onopvallende man, die dagelijks, discreet en in het verborgene aanwezig is.”
De heilige Jozef is in de Kerk altijd een boeiende persoonlijkheid geweest. Hoeveel mensen dragen niet zijn naam? Hoeveel kerken zijn niet aan hem toegewijd? Toch zal de heilige Jozef altijd de stille, verborgen heilige blijven. Zijn leven is zo vol van mysterievolle dingen, dat hij zelf door dat mysterie verhuld blijft. Je moet heel stil worden om het geheim van zijn leven te begrijpen.
De heilige Schrift heeft geen enkel woord van hem overgeleverd, maar wij vinden wel een beschrijving van zijn daden, simpele, alledaagse daden, waardoor echter Gods beloften aan de mens in vervulling gingen. Zijn hele leven was een voortdurend “ja” als antwoord op de roep van God. De heilige Jozef wordt in het evangelie uitgetekend als het type van de rechtvaardige (Mt. 1,19).
De Kerk noemt hem, naar het voorbeeld van de gelovige Abraham: aartsvader. Want op de roep van God begaf ook hij zich op weg, zonder te weten waarheen. Hij verliet zijn familie en zijn vaderland, in het geloof dat God aan hem zijn belofte waar zou maken.
Het is opvallend dat de heilige Jozef Gods oproep altijd ontvangt in een droom. In het Oude Testament heeft dit woord een theologische duiding. Gods woord, Gods stem wordt vernomen vanuit de diepte van de ziel. Op die manier spreekt God tot elke rechtvaardige. Wij leven tijdens deze coronapandemie soms zo gespannen en oppervlakkig, dat wij Gods oproep vaak niet meer horen. Wij laten die stille rust niet toe in ons leven, zodat Gods aanwezigheid en Zijn handelen niet meer ervaren worden.
Wat ook nog opvalt in het leven van de heilige Jozef is, dat hij altijd opstaat om Gods wil te doen (Mt. 1,24). ‘Toen Jozef uit de slaap opstond, deed hij wat de engel Gods hem bevolen had en nam zijn vrouw tot zich’ (Mt. 1,24). En als de engel hem later zegt: “Sta op, neem het Kind en zijn moeder en vlucht naar Egypte en blijf daar totdat ik u waarschuw”, dan staat Jozef op en gaat. Hij vraagt niet waarom, hij spreekt niet tegen, Jozef zwijgt en hij gaat weer op weg. Als dan later in Egypte de engel hem weer verschijnt en zegt: “Sta op, neem het Kind en zijn moeder en trek naar het land van Israël”, dan neemt Jozef weer zijn staf in de hand en gaat. Hij zegt niet: “Maar….” Zwijgend gehoorzaamd hij.
Jozef zal zeker, denk ik, Gods plannen niet altijd hebben begrepen, maar in vertrouwen op Gods woord heeft hij zijn eigen twijfels en onzekerheid overwonnen. Hij geloofde dat God het goed met hem meende. Hij durfde het avontuur van zijn leven met God aan.
Hij verzaakt zijn eigen plannen om voor het welzijn van het kind en zijn moeder te zorgen. Door zijn zwijgende dienstvaardigheid maakt hij Gods plannen mogelijk. Jozef is de man die altijd in de schaduw van de anderen geleefd heeft, die nooit op de voorgrond getreden is. Hij heeft steeds de anderen gediend.
Als wij zo over de heilige Jozef nadenken, dan wordt hij groot in onze ogen. Dan beseffen wij, dat wij in deze tijd van sensatie, van publiciteit, juist zulke mannen en vrouwen nodig hebben om de Kerk daadwerkelijk te vernieuwen. Mensen die stand houden op de plaats waar God hen roept, ook al is dit een plaats van stille verborgenheid. Mensen die stil en zwijgend bereid zijn eigen initiatieven prijs te geven om anderen te kunnen beschermen en te leiden. Mensen die bereid zijn om eigen zekerheden los te laten, die bereid zijn om telkens weer verworvenheden prijs te geven als het welzijn van anderen dat vraagt. Zo’n geloofshouding vraagt mensen die zelfverloochening en lijden niet schuwen, mensen die zich tevreden stellen met, stil op hun plaats, hun plicht te doen en die vertrouwen op de kracht van Gods woord.
Deze stille, zwijgzame man, is de patroon geworden van de universele Kerk, omdat hij in zijn persoon verwerkelijkt, wat de Kerk in wezen moet zijn: een Kerk die stil en bescheiden Gods plannen wil verwezenlijken in deze wereld; een Kerk die op weg durft gaan, op Gods woord, ook als de toekomst duister is; een Kerk die zichzelf wil prijsgeven, om zwakken te beschermen en and eren het leven mogelijk te maken. De Kerk mag dit beeld van de heilige Jozef nooit vergeten! Hij is nog altijd een stille heilige, hij staat niet op de voorgrond bij de heiligen-verering, maar zwijgend blijft hij ons aanspreken om de staf te nemen en op weg te gaan, om bescherming te zijn voor hen die aan onze zorgen zijn toevertrouwd.
Pastoor Kees Dernee
Gebed
Heer onze God,
wijs onze parochie de weg
die wij moeten gaan,
en mogen wij,
zoals de heilige Jozef,
gehoor geven aan uw stem.
Amen.